مدل سازی فرایند کسب و کار با کمک سیستم انتقال یا Transition System

همانطور که قبلا بیان کردیم، مدل سازی فرایند کسب و کار به صورت خلاصه میشه اینکه ما اون چیزی رو که در یک کسب و کار داره رخ می‌دهد رو در قالب یک سری فرمول‌ها و نمادها نمایش بدیم. با توجه به اینکه فرمول‌ها و نمادهای مختلفی برای مدل کردن فرایندها وجود دارد، در نتیجه ما انواع مختلفی از مدل سازی فرایند کسب و کار رو ارائه بدیم. مهم‌ترین این نمونه‌ها عبارتند از

• سیستم انتقال یا transition systems
• Petri nets
• BPMN
• C-nets
• EPCs
• YAWL
• درخت فرایند یا process trees

مدل سازی فرایند transition systems ، پایه ای ترین مدل سازی فرایند کسب و کار می باشد. transition systems شامل یک سری حالت ها (states) و انتقال (transitions) است. توی شکل زیر یک نمونه از این مدل رو نمایش داده شده است

مدل فوق دارای ۷ تا حالت است (مدل فوق فرایند رزرو بلیط هواپیما رو نمایش داده است). در این مدل سازی، حالت ها با دایره های توپر مشکلی رنگ نمایش داده ی شود. این مدل دارای یک حالت شروع است (در این مثال با S1 نمایش داده شده است) و یک حالت پایانی (که با S7 نمایش داده شده است). هر حالت یک نام منحصر به فرد دارد. نکته مهم این است که حالت ها باید نام منحصر به فرد داشته باشند ولی می توانن معنی خاصی نداشته باشند مثل میتوان نام حالت ها را S1، S2 و … گذاشت. البته نام گذاری مناسب حالت ها می تواند خوانایی مدل را افزایش دهد.

مفهوم بعدی که در این مدل وجود دارد ، انتقال است که با یال (کمان یا arc) نمایش داده می شود. هر یال دو حالت را به هم متصل میکند. بر روی هر یال، نام یک فعالیت نوشته شده است. توجه داشته باشید که نام یال می تواند تکراری باشد. به عنوان مثال در شکل بالا فعالیت check ticket دوبار تکرار شده است.

هر مسیری در transition system یک توالی اجرایی است. به عنوان مثال در شکل بالا

register request -> examine casually -> check ticket

یک توالی اجرایی است که از S1 شروع میشه و به S5 ختم میشه.

حال اگر توالی اجرایی از حالت شروع، اغاز می‌شود و به حالت پایانی، خاتمه می‌یابید، یک توالی پایان یافته است. یعنی اینکه فعالیت با موفقیت به پایان رسیده است (البته پایان یافته به معنای انجام یک کار نیست، مثلا فرض کنید شما درخواست یک مجوز را داده اید و سازمان مربوطه درخواست شما را رد میکند، و فرایند بررسی درخواست شما به پایان رسیده است ولی الزاما تایید نشده است)
مدل سازی فرایند کسب و کار transition system مشکلات بسیاری دارد، مهم‌ترین آنها مدل کردن فعالیت‌های موازی است که می‌توانند به هر ترتیبی انجام شوند.

بزارید با یک مثال توضیح بدیم. فرض کنید در یک بخشی از فرایند ما ده تا فعالیت داریم که به صورت موازی انجام می‌شوند و هر ترتیبی از آنها نیز ممکن است رخ دهد. در این صورت ما ۱۰! = ۳٫۶۲۸٫۸۰۰ تا فعالیت توالی اجرایی خواهیم داشت. برای مدل سازی این توالی‌ها ما به ۲۰ تا حالت و ۵۱۲۰ تا هم یال نیاز داریم (به محاسباتش فعلاً کاری نداریم). همین طور که می‌بیند فعالیت‌های موازی که با هر ترتیبی می‌توانند اجرا شوند یکی از نقاط ضعف این نوع مدل سازی هستند. در مطلب بعدی مدل سازی فرایند کسب و کار Petri Nets رو معرفی می‌کنیم که این مشکل را حل کرده است.